System przygotowania i egzaminowania kierowców kuleje. Dowody anegdotyczne zna większość z nas, niestety kontrola Najwyższej Izby Kontroli, która objęła lata 2018 – 2022 potwierdziła to sposób nie pozostawiający złudzeń… i oparty na zasadach audytu. NIK po przeprowadzonej kontroli udostępnia dla wszystkich zainteresowanych Informację o wynikach kontroli, którą w dalszej części wpisu będę przywoływał jako Informacja
W raporcie znajdziemy statystyki obejmujące rok 2021 ze wskaźnikami zabitych na 100 wypadków w krajach UE – jesteśmy w czołówce. O statystyce można napisać wiele chwytliwych żartów, jednak pozwala ona na opisywać złożone zbiory danych, prognozowanie i podejmowanie decyzji. Zastanawiając się czy na drogach jest bezpiecznie powinniśmy sięgnąć do właśnie do statystyk wypadków.
Patrząc na wykresy i tabelki, statystycznie lepiej mieć wypadek w innym kraju UE, tam rzadziej wypadek kończy się śmiertenlnie. Co ciekawe, zgodnie z raportem Krajowej Rady Bezpieczeństwa w Ruchu Drogowym liczba wypadków w Polsce rok do roku spada (z ponad 40 000 w 2011 roku do 21 322 w roku 2022), natomiast wskaźnik osób zabitych na 100 wypadków utrzymuje się na podobnym poziomie.
NIK przeliczył wypadki na koszty społeczne, które zgodnie z wyliczeniami miały wynosić 1,5 % PKB w roku 2021 (39,3 mld złotych). Dlaczego jednak NIK zajął się szkoleniem kierowców, a nie stanem dróg lub jakimkolwiek innym aspektem bezpieczeństwa? Odpowiedzią na pytanie jest poniższa tabela, którą znajedziesz się na stronie 14 Informacji , a którą pozwolę sobie tutaj skopiować:
| Grupy wiekowe | Wypadki | Zabici | Ranni | Populacja | wskaźnik* |
|---|---|---|---|---|---|
| 18 -24 | 3059 | 281 | 3910 | 2547322 | 12,01 |
| 25 – 39 | 5855 | 551 | 6893 | 8066277 | 7,26 |
| 40-59 | 5600 | 452 | 6609 | 10486272 | 5,34 |
| 60 + | 3551 | 316 | 4027 | 9753289 | 3,64 |
Synteza kontroli wyników jedzie równo po wszystkich instytucjach uczestniczących w szkoleniu kierowców, od ośrodków egzaminujących, poprzez starostwa, a kończąc na Ministerstwie Infrastruktury.
Udostępniona informacja o wynikach kontroli ma 227 stron, z czego 15 to synteza wyników kontroli, która dla ciekawych będzie wystarczającym źródłem informacji. Tutaj postaram się pokazać wybrane (w mojej opinii) perełki.
Pytania egzaminacyjne
W sieci nie raz można było znaleźć informacje na temat błędach w pytaniach egzaminacyjnych, być może ktoś miał to nieszczęście osobiście tego doświadczyć. Jak to możliwe?
Przed pojawieniem się w bazie, pytania egzaminacyjne sprawdzane są przez Komisję do spraw weryfikacji i rekomendacji pytań egzaminacyjnych, a później zatwierdzane są przez Ministerstwo Infrastruktury. Wszystko powinno być pięknie i ładnie, dlaczego jest inaczej? Tutaj cytat z informacji:
W trakcie kontroli NIK 44 do bazy pytań egzaminacyjnych dodano 41 pytań, z których w ośmiu przypadkach (19,5%) wskazano, jako prawidłowe, błędne odpowiedzi. Odpowiedzialnym za tę sytuację był członek Komisji weryfikacyjnej przeprowadzający jako ostatni weryfikację propozycji pytań, który dokonał w powyższych pytaniach zmiany wskazania poprawnej odpowiedzi. Zmiana ta nie została zauważona przez Przewodniczącego tej Komisji, który przedstawił Ministrowi pytania do zatwierdzenia. Wadliwe odpowiedzi zaważyły na wyniku egzaminu 16 osób.
Zdarza się najlepszym, ale może właśnie tych najlepszych brakuje w Komisji? Kolejny cytat:
Dyrektor DTD nierzetelnie nadzorował proces weryfikacji uprawnień osób ubiegających się o członkostwo w Komisji Egzaminacyjnej dla kandydatów na instruktorów techniki jazdy oraz instruktorów techniki jazdy. Wskutek czego Minister powołał na członka komisji osobę, która nie spełniała wymogów określonych w art. 119 ust. 2 pkt 2 ustawy o kierujących, tj. nie posiadała uprawnień instruktora techniki jazdy w zakresie wszystkich wymaganych kategorii prawa jazdy.
Kontrolerzy NIK sprawdzili również losową próbę pytań z bazy pytań dla kandydatów na kierowców i kierowców. Jednym z głównych zarzutów NIKu jest konstruowanie pytań, nie sprawdzających wiedzy na temat techniki kierowania, czyli podstawowej umiejętności kierowcy. Cytat:
W bazie znajdują się również pytania o nieokreślonej celowości, zawierające zwrot: Czy w tej sytuacji należy zachować szczególną ostrożność? Przykład to pytanie nr 13272 o wadze aż 2 punktów o treści: Czy w tej sytuacji przejeżdżając obok przystanku autobusowego musisz zachować szczególną ostrożność? Odpowiedź prawidłowa wg autora i weryfikatora to Nie. Niecelowość i za duża wartościowość pytania wynikają z faktu, iż przedmiotem pytania nie jest sprawdzenie na czym powinno polegać zachowanie szczególnej ostrożności tylko literalne odpytanie zdającego o brak obowiązku zachowania szczególnej ostrożności w sytuacji przedstawionej na zdjęciu załączonym do pytania.
Bezdyskusyjnie zgadzam się z powyższym stwierdzeniem.
NIK wskazuje 5 grup błędów w pytaniach:
- merytoryczne,
- dotyczące sfery jednoznaczności (czyli zgadnij co autor miał na myśli),
- słabej jakości zdjęcia,
- nieprawidłowo zakończone klipy (znów się domyślaj przyszły kierowco),
- wbrew zasadom testów jednokrotnego wyboru.
Ostatni punkt może wydawać się mało czytelny, więc rzucam przykładem:
Na co, przede wszystkim, powinieneś zwrócić uwagę podczas wymijania innego pojazdu? a. Na prawidłowe ułożenie rąk na kierownicy. b. Na pojazdy jadące za tobą. c. Na zachowanie bezpiecznego odstępu.
W opinii NIK, jak i zgaduje, że większości kierowców odpowiedź A ciężko uznać za nieprawidłową, natomiast jedyna prawidłowa odpowiedź to C.
Wyruszmy w podróż
Koniec z pastwienia się nad egzaminem teoretycznym. Ale co zrobić aby zdać praktyczny? Może tak, zamiast zdawać w Warszawie lub Gdańsku znaleźć coś spokojniejszego? Bieszczady? 😉
Turystyka egzaminacyjna, jak się okazuje nie jest rozwiązaniem niszowym (fragment ze strony 62):
Stwierdzono, że 3678 osób szkolonych w Warszawie, w celu odbycia egzaminu zdecydowało się na podróż wynoszącą średnio 147 km, mimo że na terenie Warszawy funkcjonowały trzy miejsca egzaminowania. Kolejnych 318 osób z powiatu pruszkowskiego i 144 z piaseczyńskiego pokonało do Łomży jeszcze dalszy dystans omijając ośrodki warszawskie. Szkoleni w powiecie wyszkowskim musieliby do najbliższego WORD w Warszawie dojechać średnio ok. 52 km, jednak 2827 osób wybrało podróż do Łomży (średnio 95 km). Z kolei 1780 osób szkolonych w powiecie kętrzyńskim musiały pokonać średnio 136 km jadąc do WORD w Łomży, podczas gdy do ośrodka w Olsztynie miały średnio ok. 84 km. Tak samo 906 osób z Białegostoku (i kolejne 319 z powiatu białostockiego) wybrało dojazd do Łomży (średnio 80 km) omijając ośrodek w Białymstoku. Opinię o łatwym zdawaniu egzaminu w WORD w Łomży odzwierciedla 1037 kandydatów z 21 powiatów województwa zachodniopomorskiego, którzy udali się do Łomży, choć bliżej mieli do ponad 40 miejsc egzaminowania (z najbliższego z tych powiatów do Łomży – średnio ok. 430 km, z najdalszego – średnio ok. 670 km). Z najbardziej aktywnej w kwestii turystyki egzaminacyjnej szkoły z powiatu pułtuskiego na egzamin do Łomży trafiło 927 osób, co stanowiło 89% jej absolwentów, którzy przystąpili do egzaminów na prawo jazdy w kat. A lub B w którymkolwiek z badanych WORD. Analogicznie, z najbardziej aktywnego OSK z powiatu wyszkowskiego na egzamin do Łomży pojechało 1629 osób i do Ostrołęki kolejne 497, co łącznie stanowiło 99% absolwentów tej szkoły. Spośród 1780 kandydatów z powiatu kętrzyńskiego, którzy udali się na egzamin do Łomży, blisko 80% stanowili absolwenci jedynie trzech szkół z tego powiatu.
Kiedy już pojedziecie do odległego miasta, sprawdzić czy łatwiej będzie tam zdać, to uważajcie do czego wsiadacie, bo niekoniecznie będzie to sprawny pojazd:
W WORD w Pile do przeprowadzania egzaminów praktycznych wykorzystywano sześć pojazdów, pomimo że nie posiadały one aktualnego badania technicznego. Ponadto dziewięć pojazdów zostało poddanych okresowemu badaniu technicznemu po upływie ponad roku od daty poprzedniego badania, co było niezgodne z wymogami przepisów art. 81 ust. 1 oraz ust. 5 ustawy Prawo o rd. Przekroczenia w stosunku do terminu wyznaczonego przez stację kontroli pojazdów wyniosły nawet 27 dni.
Tyle z wybranych kwiatków i wisienek. Zachęcam do zaglądania na stronę NIK. Życzę wszystkim bezpieczeństwa na drodze, a przyszłym kierowcom powodzenia na egzaminach.
